Жанн Фео де ла Круа, Дениз Назарова, Чолпон Жуманалиева, Айдар Жумабаев
Фотосуреттер
Көпірлер – сиқырдың кішкене бөліктері. Олар әрқашан мақсатты түрде салынады немесе жойылады. Көпірлер бір уақытта екі бағытты көрсететін жебелерге ұқсайды. Бірақ олар қамқорлықты қажет етеді және адамдар олармен әртүрлі тәсілдермен байланысады: көпірлерде сауда жүргізеді, серуендейді, көпірлер адамдардың жанұя болу процесіне куәгер болады. Нарын-Сырдария бойындағы көпірлердің салынуы мен қирауы өзеннің екі жағалауындағы халықтың қарым-қатынастарына әсер етеді. Әр көпірдің өзіндік тарихы бар.
Тоқтағұл аудан орталығы маңайындағы аспалы көпір құрылысы, 1960 жыл.
Құрылыс аяқталғаннан кейін көп ұзамай бұл көпірді Тоқтағұл су қоймасы басып қалды.
Қырғызстан Республикасының Орталық мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мұрағаты
Көпір, 1944 жыл.
Бұл понтондық көпір Бекабад қаласына (Өзбекстан Республикасы) жақын орналасқан Фархад бөгетінің құрылысы кезінде қызмет етті.
Өзбекстан Республикасының Орталық мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мұрағаты
Казарман ауылы маңайындағы Нарын өзені арқылы өтетін жаңа көпір, 1984 жыл. Қырғыз Республикасының Орталық мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мұрағаты
Сырдария өзеніндегі паром, 2017 жыл (авторы Адхам Аширов).
Паром арқылы адамдар аралдағы егістіктеріне жетеді (Гулдинов ауылы, Наманған облысы, Өзбекстан Республикасы). 2016 жылғы паромның бағасы: жаяу жүргіншілерге – 700 сом (0,08 АҚШ доллары), жеңіл автокөлік – 3000 сом, жүк көлігі – 12000 сом.
Бұл понтондық көпір Тәжікстандағы тарихи Ходжент қаласына жақын жерде, Сырдария бойындағы Қайрақұм бөгетін құрудың алғашқы қадамдарының бірі болды.
Нарын өзені бойындағы аспалы көпір
Көпірлер – берік қатынастар орнатуға, соның ішінде жеке тұлғалардың да, мемлекеттердің де жүргізетін шекаралық бақылау мен салықтық қатынастарды орнатуға ықпал етеді. Қырғыз Республикасының Орталық мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мұрағаты
Автокөлік көпірі, 2017 жыл.
Ферғана алқабындағы Сырдария арқылы өтетін автокөлік көпірі ежелгі Ақсықан қаласының маңындағы мал шаруашылығы және ауылшаруашылығымен айналысатын аудандарды (Наманған облысы, Өзбекстан Республикасы) байланыстырады. Дегенмен, көпірлер адамдар арасында әрдайым байланыс орната бермейді: оларды күтуге жұмсалған жұмыс көбіне көрінбей қалады.
Ат-Башы өзеніндегі көпір, 1937 жыл.
Көптеген тау жайылымдарына көпір арқылы ғана баруға болады; егер көпір бұзылса, оның арғы жағындағы жайылымдар пайдаланылмай қалуы мүмкін. Қырғыз Республикасының Орталық мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мұрағаты
9. Нарын қаласының панорамасы, 1968 жыл.
Нарында заманауи көпір салынбастан бұрын, бұл жер ұзақ уақыт Торығарт асуы арқылы Қытаймен сауда-саттықты бақылау пункті болған және бұл жерде патша гарнизоны орналасқан.
Қырғыз Республикасының Орталық мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мұрағаты
10. Тасаттық – Алтай каналындағы құрбандық шалу рәсімі, 2019 жыл
Айбек Самаков
Тасаттық – бұл Сырдарияның төменгі ағысында орналасқан (Қазақстан бөлігінде) ауыл тұрғындарының әр көктемде жүргізетін ұжымдық құрбандық шалу рәсімі. Мұнда адамдар ыңғайлы орын ретінде канал көпірін таңдаған. Бұл рәсім келесідей өтеді: судың мол болуын сұрап дұға еткеннен кейін сиыр (қой, жылқы, түйе малдары да сойылуы мүмкін) сойылады. Жануардың қаны өзен суымен араласуы керек. Жергілікті халық арасында өзеннің тынышталуына байланысты кейбір элементтері бар – халық адамдардың суға кетпеуін сұрайды, бірақ бұл элементтерді үстемдік ететін ислам дискурсы мақұлдамайды.
11. «Жоғалғаннан кейін жоқтың қадірін түсінесің». Базар-Қорған және Советское ауылдары (Базар-қорған ауданы) арасындағы апатты жағдайда тұрған көпірдің жалпы көрінісі, 1987 жыл. Қырғыз Республикасының Орталық мемлекеттік кино-фотоқұжаттар мұрағаты
12. Көпір, 2016 жыл.
Гүлзат Баялиева
Көпір Қызылжар (Қырғызстан) мен Үш-Қорған (Өзбекстан) ауылдарын байланыстыру үшін тұрғызылған. 2000 жылы Өзбекстан Республикасының билігі Баткен оқиғаларына және Өзбекстан Ислам қозғалысының белсенділігіне байланысты көпірді бөлшектеу туралы шешім қабылдады. Көпір әлі жұмыс істемейді, бірақ халық арасында көпірді қайта құру туралы әңгімелер тараған.
«Ленинабадқа 2500 жыл»
Ежелгі Ходжент қаласы Сырдарияның сол жағалауында орналасқан, ал өзеннің оң жағалауы өмірге жарамсыз болып саналды. 1939 жылы Ходжентті дамытудың алғашқы «Бас жоспары» жасалды, онда жас сәулетші оң жағалауды дамытуды ұсынады. 1960 жылдары қала екі көпір арқылы Сырдарияның оң жағалауына қадам басты. Оң жағалауда жаңа шағын аудандар мен заманауи қалалық инфрақұрылымдар пайда болды. Жергілікті тұрғындардың көзқарастарында оң және сол жағалау әлі де өзгеше – сол жағалау тұрғындары өздерін ежелгі адамдар, ал оң жағалаудағы жаңа қоныстанушылар деп санайды. Адамдардың орналасуы жағдайы болашақ жұбайларын таңдауда да әсер етеді.
Дереккөз: Г.С. Верховский, Е.Д. Ротенштейн, Г.Х. Хайдаров, С.Ш. Марофиев. Ленин түні. Ифрон, Душанбе, 1986 жыл.
